Uitzichtloos triest, wanneer leren mensen het 'zwakke denken'?

Waarom vernielen mensen werelderfgoed... ik kan er niet bij. Overigens ook niet wanneer om dezelfde reden de ene mens de andere onderdrukt, op wat voor manier dan ook. Deze week was het in het nieuws: fundamentalisten vernielen werelderfgoed in Mali. Omdat het ze van hogerhand is opgedragen... beweren ze.
Levensgevaarlijk eigenlijk, mensen die beweren dat ze iets weten van hogerhand. Iets dat daarmee een ultieme autoriteit heeft. Openbaringsgeloof, noemt Karl Jaspers dat; een geloof dat meent dat er van buiten onze realiteit een superieure autoriteit boodschappen achterlaat. 'God is liefde' en eenieder die dat niet gelooft gaat voor eeuwig naar een niet nader te bepalen plaats vol vuur en sulfer. Met dat angstbeeld worden mensen tot bepaald gedrag gemaand.
O ja, ik begon met de fundamentalisten in Mali, maar het klinkt ineens wel erg vertrouwd voor een calvinist zoals ikzelf. Tja, misschien wel omdat het inderdaad minder ver uit elkaar ligt dan op het eerste gezicht lijkt. Hoewel wij natuurlijk geen werelderfgoed vernielen, wordt er vanaf menig preekstoel toch ook beweerd dat er in die ruimte en bij die gemeenschap sprake van een 'ene en waarachtige leer der zaligheid'. Met die leer in de hand wordt vervolgens ook heel wat manipulatief gedrag vertoond. Jongeren die dreigen wat losbandig gedrag te vertonen, wordt fijntjes gevraagd of Jezus dat wel oké zou vinden. En als dat niet zo is, tja, dan zet je toch niet minder dan je eeuwige toekomst op het spel, nietwaar. Een beetje gevoelige jongere wordt op deze, mijns inziens gewelddadige wijze, onder druk gezet door overigens goedbedoelende opvoeders.
Gewelddadig denken, zo zou Nietzsche dat noemen, en in zijn traditie voortdenkend, Gianni Vattimo. Die laatste legt inderdaad metafysisch denken (denken dat uitgaat van een absolute waarheid, waar dan ook) als in principe gewelddadig. Er is een bepaalde waarheid, en waar mensen daarvan overtuigd zijn, zullen ze proberen anderen daarvan te overtuigen, op welke wijze dan ook. En waar mensen proberen absolute waarheden te stellen, al is dat die van een God die liefde is, resulteert dat niet zelden in geweld.
Wanneer zal het zwakke denken (Vattimo (1983) noemt dat in het Italiaans pensiero debole) meer invloed gaan krijgen? Dat denken dat zich kent als postmodern, en daarmee een zekere bescheidenheid aan de dag legt. Ik heb een opvatting, eentje overigens die me zeer lief kan zijn, maar erken die opvatting als één naast andere. Een nihilistische visie, die erkent dat er geen objectief fundament voor één of andere waarheid bestaat. Alle fundamenten die in de loop der eeuwen geponeerd zijn, zijn cirkelredeneringen van binnenuit de overtuigingen die het fundament voorstellen. Het Christendom zelf beweert dat de Bijbel het Woord van God is. Niet op basis van een objectief criterium, maar vanuit de eigen dogmatiek. Zo geldt dat precies ook voor de Islam. Christen en Moslim die beiden uitgaan van het absolute karakter van de eigen religie zullen uiteindelijk elkaar bekeren of elkaar de hersens inslaan. (Overigens is gebleken dat ook seculiere religies, zoals marxisme en kapitalisme (met de war on terror) niet te beroerd zijn het eigen setje overtuigingen desnoods met bruut geweld op te dringen).
Tenzij... ze snappen dat er geen objectief criterium is dat het fundament vormt voor hun setje opvattingen. Tenzij ze doordrongen raken van de gedachte dat ze het beiden wel eens bij het verkeerde eind kunnen hebben. Dat stemt wat bescheidener en geeft veel minder aanleiding tot het inslaan van elkaars hersens.
Maar ja, of de dominee waar ik aanstaande zondag bij in de kerk zit, zover zou willen gaan... In het stukje PKN waar ik bij hoor heeft men niet de neiging elkaar de hersens in te slaan, maar de psychologische dreiging met de eeuwige verdoemenis lijkt me ook niet mis.
Zwak denken dus, bescheidenheid ten aanzien van het eigen gelijk. Of van de superioriteit van de eigen cultuur, of welke overtuiging dan ook. Dan wordt het vast een stuk leuker op deze planeet.