ambigu

Het is weer zover. Soms vraag ik me wel eens af of andere mensen dat ook zo vaak hebben als ik. Bij één gebeurtenis zoveel - tegenstrijdige - gevoelens. Anderen lijken zonder meer van een moment te kunnen genieten, of juist niet, maar ik zit er steeds tussenin. Ambigue gevoelens dus, innerlijk met elkaar strijdig, terwijl er toch maar sprake is van één gebeurtenis en ik toch maar in m'n eentje die gebeurtenis onderga.
Vanochtend nog, mocht ik een doopdienst begeleiden. Vreemd genoeg waren mijn reacties deze keer redelijk eensgezind en positief. Dat is zo vaak anders. Het lijkt wel of er naar aanleiding van zo'n gebeurtenis, in dit geval een doopdienst, een hele emmer aan gevoelens met allerlei kleuren vrijkomt, variërend van heel vrolijk en licht tot donker en somber.
Eenrzijds is er de vrolijkheid van de aanwezigen, de ouders, de jongeren die voorin de kerk er met hun neus bovenop mogen staan, de vrolijke liederen. Aan de andere kant is er altijd een gevoel van somberheid ten aanzien van de toekomst van zulke kleine kinderen. Ze komen te leven in een wereld waar zoveel mensen het gewoon onrechtvaardig slecht hebben, waar mensen elkaar naar het leven staan. Ze komen te leven op een aardbol die in rap tempo uitgewoond wordt door onze soort. Wat voor toekomst is er eigenlijk voor hen?
Zo verwonder ik me vaak over die zo tegenstrijdige gedachten; over die 'ambiguïteit', die dubbelzinnigheid die ik zo vaak ervaar als ik kijk naar gebeurtenissen of nadenk over bepaalde onderwerpen. En dat terwijl zo velen vaak zo duidelijk in beeld lijken te hebben 'hoe het zit' of daar grote behoefte aan hebben. Ik geloof niet zo in zwart of wit. Zwart en wit sluiten elkaar niet uit, maar zijn eerder met elkaar verbonden. Zwart zou geen zwart kunnen zijn als er ook niet wit was. Licht zou geen licht kunnen zijn zonder het duister. Hoop op een toekomst bestaat niet als je niet af en toe neigt naar wanhoop?

Tot en met woensdag is er geen ambiguïteit toegestaan in het denken. Politici weten het. De wereld wordt een betere plek als we ofwel de hypotheekrenteaftrek in stand houden, ofwel dat juist niet doen. Vervloekt is die politicus die daarin de nuance zoekt. Nederland wordt een betere plek als we zwaarder straffen, etc. Toch? Helderheid, rechtlijnigheid, dat scoort waarschijnlijk woensdag heel goed. De partijen met een 'V' van vrijheid in hun naam zullen groot zijn.
Ik geloof echter dat het begrip vrijheid, dat we in onze maatschappij zo koesteren inhoudloos wordt. Vrijheid wordt kapot gemaakt waar mensen het allemaal zo precies weten. Fundamentalisme maakt daarom vrijheid kapot, en het maakt niet uit of het daarbij gaat om moslim- of christenfundamentalisten of juist antimoslimfundamentalisten, zoals Wilders. Vrijheid heeft nu juist die intrinsieke dubbelzijdigheid in zich en vraagt erom met grote zorg te worden behandeld. Dus niet met de illusoire gedachte dat vrijheid door middel van eendimensionale ideeën kan worden gewaarborgd. Vrijheid is een veeldimensionale briljant, die telkens anders oplicht naarmate het licht er anders op valt. Nadruk op één aspect van vrijheid - bij voorbeeld die van meningsuiting of die van godsdienst - zorgt er direct voor dat aan andere aspecten van vrijheid tekort wordt gedaan. Zo gaat het ook als je individuele vrijheid absoluut maakt; wat gebeurt er dan met de vrijheid die je als samenleving, als collectief kunt ontwikkelen? Politici kunnen met dergelijke bespiegelingen niks beginnen, want dat vraagt om al te veel nuance in een debat wat dan voor velen (waaronder waarschijnlijk henzelf) onverteerbaar wordt. Kijkcijfers en peilingen vragen om ongenuanceerdheid.

Vrijheid dient daarentegen volgens mij steeds in verwondering overdacht te worden. Anders krijgen we een samenleving waarvan ik de toekomst somber inzie. Die kinderen die vanmorgen gedoopt werden, zal er voor hen een vrije samenleving bestaan? Niet alleen voor klein groepje bevoorrechten in de westerse wereld, maar een wereldwijde vrijheid, waarvan zij dan mogen genieten, samen met anderen, die nu nog uitzichtloos door het leven worstelen.
Uitzichtloos, maar niet hopeloos?